Türkmenistanyň taryhy subutnamalaryny tapmak üçin otuz ýyldan gowrak italýan-türkmen arheologik missionerleri geçirilýär. 2024-nji ýylyň 10-njy dekabrynda Türkmenistanyň Medeniýet ministrligi tarapyndan Dr. Barbara Cerasetti we Prof. Karlo Lippolis eden goşandy üçin sylaglandy. Medal türkmen şahyry Magtymguly Pyraginiň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli geçirilýär we 2025-nji ýylda Kapitoliýa muzeýlerinde türkmen arheologiýasy boýunça uly sergi açylmagy bilen birlikde, italýan arheologiýasynyň wepalylygyny we iki ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlygy ykrar edýär.
- Nirede: Bagyr, Aşkabat şäherinden 18 km günbatarda
- Guramasy: Turin arheologik gözleg we gazuw-agtaryş merkezi (CRAST), Daşary işler ministrligi, Medeniýet ministrliginiň taryhy we medeniýet ýadygärliklerini goramak, öwrenmek we dikeltmek boýunça milli bölümi, Aşgabat Milli muzeýi
- Direktor: Prof. Karlo Lippolis
- Döwri: 1990-njy ýyldan bäri
- Maksady: Aziýada hellenistik medeniýetiň ýaýramagyny we iran medeniýeti bilen duşuşygy öwrenmek (Orta Aziýada Parfiýa medeniýetine üns bermek)
|
| Turin uniwersitetiniň Ýakyn Gündogaryň arheologiýa we sungat taryhy boýunça professory we CRAST-yň direktory Karlo Lippolisiň ýolbaşçylygynda Nisa Partikadaky arheologik missioner otuz ýyldan gowrak wagt bäri Merkezi Aziýanyň iň möhüm meýdançalarynyň birini öwrenmäge gönükdirilýär. 2007-nji ýyldan bäri ÝUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizilen Nisa aslynda B. e. öň III asyrda patyşa Arsas I-iň ýolbaşçylygynda parfiýalylar (ýa-da arşakidler) tarapyndan basylyp alnan we Selewkoslaryň gol astyndan azat edilen Arşakidler hanedanlygynyň ilkinji paýtagtlarynyň biridir. Türkmenistanyň günortasynda ýerleşýän Kopet dagyň eteginde ýerleşýän Nisa arheologik meýdançasyna Täze Nisa we Köne Nisa degişli. Täze Nisa berk şäherdi, Köne Nisa bolsa (Mitradatkert, «Mitridat galasy») harby däl-de, dabaraly merkez bolup, onda çölleriň, Ahamenid İranynyň we hellenizmiň medeniýetiniň täsirini görkezipdir. |
Gazuw-agtaryş işleriniň esasy kampaniýalary:
- 1990-1999: Yuvarlak otagda gazuw-agtaryş işleri (Nisa Wekkiýadaky monumental bina, merkezi zaly dörtburç görnüşde ýerleşdirilen, mukaddes maksatlar üçin niýetlenen bolmaly), çig toýundan heýkelleriň böleklerini tapdylar.
- 2000-2001: Gyzyl binada gazuw-agtaryş işleri (gyzyl gips bilen bezelen monumental dabaraly bina we sütünli merkezi zal bilen tapawutlanýar), Parfiýanyň binalarynyň üstüne goşulan yslam binalarynyň anyklanylmagy.
- 2002-2003: Gyzyl bina doly açyldy.
- 2004-2005: Gyzyl jaýyň daş-töweregindäki koridorlaryň boşadylmagy, abatlaýyş we abatlaýyş işleriniň açylmagy.
- 2006: Gyzyl binada işler tamamlandy, orta asyrlaryň wagtlaýyn gaçybatalgasy tapyldy.
- 2007-nji ýyldan başlap: Günorta sektorda (Günorta-Günbatar binasy we Gündogar binasy) gazuw-agtaryş işleri, ostraka we çig toýundan ýasalan möhürler tapyldy.
- 2019: Demirgazyk sektorda (M sektory) gözleg geçirilýär, diwarlaryň galyňlygy täze jaýyň tapylmagy.
- 2024: Ýeriň üç ölçegli modelini taýýarlamak üçin tutuş meýdançanyň lazerli skaner proýekti.
|
  |
- Nirede: Togolok (Murghab welaýaty), Aşgabatdan 400 km uzaklykda
- Guramasy: Orta ýer deňziniň we Gündogar barlaglarynyň halkara assosiasiýasy (ISMEO), MAECI, Türkmenistanyň Medeniýet ministrligi, Bern Uniwersiteti we Berliniň Freie Universität
- Direktor: Dr. Barbara Cerasetti
- Döwri: 1990-njy ýyldan bäri
- Maksady: Ýerli daýhanlar bilen ýarym göçme maldarlaryň arasyndaky gatnaşygy öwrenmek, meýdançanyň arhitekturasyny we ykdysady işlerini dokumentleşdirmek, bürünç asyryndan yslam döwrüne çenli welaýatyň taryhy we medeniýeti barada bilimi artdyrmak
|
| 1990-njy ýyldan bäri TAP proýekti 20 müň kwadrat kilometrden gowrak meýdany öz içine alýan taryhy Margiana derýasyny öwrenýär. TAP proýektiniň ýolbaşçysy Dr. Barbara Cerasettiiň ýolbaşçylygynda 2014-nji ýyldan bäri taryhdan öňki Margianyň esasy obalarynyň biri bolan Togolok 1 (takmynan 11 gektar) meýdançasynda 2000-e golaý meýdança hasaba alyndy. Aýratyn-da, TAP oturan daýhanlar bilen göçme daýhanlaryň arasyndaky özara gatnaşygy we integrasiýasyny çuňlaşdyrmak, ilatly ýerleriň dinamikasyna we gadymy landşafta has gowy düşünmek üçin meýdança barlaglaryny geçirdi. |
Gazuw-agtaryş işleriniň esasy kampaniýalary:
- 1990-2009-njy ýyllar: Suwaryş işiniň giňelmegi netijesinde landşaftyň we obalaryň üýtgemegini täzeden dikeltmek maksady bilen, Deltadaky arheologik ýadygärlikleri dokumentleşdirmek maksady bilen Murghab derýasynyň alýuwial faniniň arheologik kartasynyň düzülmegi.
- 2000-2002: Chopantamyň Andronovo medeniýet meýdançasynyň gazuw-agtaryş işleri.
- 2010-2011: Sent-Luis şäherindäki Waşington Uniwersiteti bilen hyzmatdaşlykda Ojakli meýdançasynyň (owadan küýze gaplary we çüýrük süňkleri bilen tanalýan bronz asyrynyň medeniýeti bolan Andronovo medeniýeti bilen baglanyşykly) gazuw-agtaryş işleri.
- 2013: Adji Kui şäheriniň BMAC (b. e. öň 2300-1700-nji ýyllar aralygynda ösdürilen, berk şäherleri, monumental arhitekturasy, bezegli keramika we metal eserleri bilen tanalýan BMAC medeniýeti) meýdançasynyň gazuw-agtaryş işleri.
- 2014-nji ýyldan häzirki wagta çenli: Togolok 1 meýdançasynyň gazuw-agtaryş işleri.
- 2016: Suw resurslaryndan peýdalanmagyň strategiýalaryny öwrenmek üçin “Suwy dolandyrmak proýekti” başlandy.
- 2023: Togolok 1-iň demirgazyk depesinde barlag geçirilip, Covid-19 pandemiýasy sebäpli säginilenden soň işler täzeden dikeldildi.
|
   |
Ultimo aggiornamento: 23 febbraio 2025
